Onderstaande tekst is met name overgenomen uit het Sinterklaas ritueel beschreven door J. de Jager:http://jefdejager.nl/sint.php
Verder een belangrijke bron:http://www.dbnl.org/tekst/hovi002cult01_01/hovi002cult01_01_0011.php
vierde eeuw Nicolaas, Bisschop van Myra
564 naamgenoot Nicolaas uit Pinara (nabij Myra) overlijdt.
zesde eeuw (501-600)De eerste legendes over de bisschop van Myra, om wie de verering zich uiteindelijk zou concentreren, duiken in de Griekse overlevering op.Wonderlijke vroomheid was zijn handelsmerk, waaruit ettelijke patronages voortrolden.
Inde zevende en achtste eeuw verbreidde zijn cultus zich over Italië en drong via de Noormannen naar het noorden door.
1087 Een volksheilige werd hij pas nadat Italiaanse kooplieden zijn stoffelijke resten vanuit het christelijke Myra, dat door moslims werd belegerd, overbrachten naar Bari in Zuid-Italië.
Kruisvaarders, die zich in die stad inscheepten voor de oversteek naar het Heilige Land, namen zijn roem mee naar huis. Via hen raakten ook relikwieën van hem over heel Europa verspreid.
(ca. 500 tot ca. 1500)De herkomst van het kinderfeest ligt in middeleeuwse Franse kloosterscholen, waar op Onnozele Kinderen* (28 december) een kinderbisschop werd gekozen, die een parodie op een mis opvoerde en zijn medeleerlingen over hun gedrag uithoorde: wie zoet was kreeg lekkers, wie stout was de roe. Op een of andere manier moet dit narrenfeest, dat zich over het hele noorden, midden en westen van Europa verbreidde, naar 6 december zijn verplaatst, de sterfdag van Sint Nicolaas. Op die datum kreeg het feest geleidelijk zijn huidige aanzien, aldus Meisen (zie 1931). De geschenken die men ging uitdelen, herinneren daarbij aan de bruidsschat voor de drie maagden; de schoen waarin ze worden gestopt aan de graanboten waarmee Nicolaas de bevolking van Myra redde; de schoorsteen aan het raam waardoor die bruidsschat naar binnen was gegooid.
*Voordat het feest kerkelijk gevierd werd, bestonden al kinderfeesten en midwinterrituelen bij de Romeinen, Kelten en andere volkeren. Voor het eerst in het jaar 505 in Carthago, afgeleid van het Romeinse kinderfeest festum puerorum. Deze feesten kenden verkleedpartijen, optochten, bedelen om lekkernijen en de wereld op zijn kop zetten (kinderen verkleed als volwassenen). De katholieke kerk besloot deze feesten te verbieden en heeft in de loop der tijd gepaste kinderfeesten daarvoor in de plaats gesteld; St. Maarten, Sinterklaas, Onnozele Kinderen en Drie Koningen.http://www.archeon.nl/dedagvanhetonnozelekind
En Zwarte Piet moeten we volgens Meisen beschouwen als een overwonnen duivel, een van de velen die het tegen Sint Nicolaas hebben afgelegd. Oorspronkelijk was Zwarte Piet geketend en bevatte, zo dacht men, de door hem gedragen zak alle verschrikkingen van de hel. Toen het geloof afnam dat duivels concrete verschijningen waren, werd Piet een knechtje, maar zijn zwartgeblakerde gezicht, zijn kettingen en zijn zak wijzen op zijn duivelse verleden.
1163In 1163 werd op 6 december in de bisschopsstad Utrecht al de dag van de heilige Sint Nicolaas gevierd maar het werd pas in de 13eeeuw een echt volksfeest. Men had namelijk het idee ontwikkeld dat kinderen op school beter hun best zouden doen als Sint Nicolaas op visite zou komen. De heilige Nicolaas zou ook een ijverige leerling zijn geweest.
Op de avond van 5 december verscheen hij aan de kinderen, testte hun kennis van de Bijbel, strafte de luie leerling met een roe en beloonde de ijverige kinderen met geschenken. Op 6 december hadden de leerlingen een vrije dag.
De kleding van de kinderbisschop in Frankrijk en zijn gebruiken op de dag van de Onnozele kinderen zouden daarbij zijn overgenomen door Sinterklaas.
http://www.bakkerijmuseum.nl/kalwiblo/index.php?t=4&h=46&s=406
1200Sinds ca. 1200 wordt Nicolaas, bisschop van Myra, in vrijwel heel West Europa als heilige vereerd, zeker in plaatsen die aan zee of aan een rivier liggen. (Ook in Baarn, zie het gemeentewapen en de 'Nicolaaskerk', oorspronkelijke naam voor de kerk op de Brink.) Nicolaas werd aanbeden als de beschermheilige van kinderen, huwbare jonglieden, veerlui, zeelieden, reizigers, kooplieden, brandweermannen enz. Vooral wat de jeugd betreft, groeide één en ander uit tot een echt volksfeest. In de 16e tot en met de 19e eeuw zijn er sinterklaasmarkten geweest, waar speculaas, taai-taai, suikerbeesten en speelgoed werden tentoongesteld en uiteraard ook verkocht.
http://www.sint.nl/html/history/oorsprong.html
1360De historicus G.D.J. Schotel citeert een stadsrekening uit Dordrecht van 1360, waaruit blijkt dat schoolkinderen op 'Nyclaesdagh' vrij van school kregen en geld ontvingen om plezier te maken. Een van hen werd net als in Frankrijk tot bisschop gekozen; onder de Vespers kreeg hij een mijter op zijn hoofd en een kromstaf in zijn hand gedrukt en vervolgens gingen de kinderen bedelend langs de straten. Ook het zetten van schoenen, ter herinnering aan de graanboten voor de bevolking vanMyra,was al vroeg bekend.
1427 Er werden in de Sint-Nicolaaskerk in Utrecht op sinterklaasavond enkele schoenen met wat geld gevuld, dat 'om Godswille' aan de armen werd geschonken. Volgens de sociologe Mirjam van Leer mochten in de vijftiende eeuw kinderen ook thuis en bij 'petemoei' een schoen of klomp zetten, om daar de volgende ochtend noten, appels en zoetigheid in te vinden.
Vanaf 1517 De Reformatie
De Reformatie bracht heil en verdoemenis. Met de openbare, kerkelijke verering van Sint Nicolaas was het direct afgelopen, zo ook met de kinderbisschop. Zelfs het lekenfeest werd onder vuur genomen. Dominee Walich Sieuwerts schreef: ''t Is een zotte ende ongefundeerde manier van de kinderen hun schoenen met allerlei snoeperij ende slickerdemick te vullen. Wat is dit anders gedaan, als op de hoogten geofferd ende gerookt? Die zulks doen en verstaan noch niet wat van de ware religie is!'
Ontstaan Kerstmis:
Ook een gematigd hervormer als Luther was tegen het sinterklaasfeest. Blijkens zijn bewaard gebleven boekhouding, onderzocht door Meisen, vierde hij het feest nog wel met zijn kinderen, maar oordeelde hij later dat het geven van geschenken met het kerstkind moest worden geassocieerd. Immers, in een religie waarin alleen God goed doet, kunnen geschenken slechts van hem komen. Dit heeft er toe geleid dat in landen als Duitsland, Frankrijk en Engeland het sinterklaasfeest naar Kerstmis verhuisde. De Duitse Weihnachtsmann, de Franse Père Noël, de Engelse Father Christmas en de Amerikaanse Santa Claus zijn dus ontheemde klazen. Dit geldt bijna letterlijk voor de laatste, want zijn naam is een rechtstreekse vertaling van 'sinterklaas', die indertijd door Hollanders is ingevoerd in Nieuw Amsterdam, het huidige New York.
Jan Steen 1626 -1679
Pepernoten als lekkernij waren al in de tijd van Jan Steen bekend, hoewel ze toen uit brokken taai-taai bestonden.
1655Sinterklaasfeest van Jan Steen, circa 1665. Als katholiek heilige werd Sinterklaas pas later afgebeeld; hij reed meestal anoniem. (Rijksmuseum Amsterdam)
1657 Sinterklaasfeestverbod Dordrecht 1701-1800 (18e eeuw) pepernoten (kruidnoten) 1750
1663 Sinterklaasfeestverbod Amsterdam
1800 Rond 1800 doemt de eerste fysieke Sinterklaasals katholiek bisschop in volksprenten op. (Atlas van Stolk)
1810 lied verschijnt in druk:Sinterklaas, goedheiligman/ trek uw beste tabberd an/ reis daarmee naar Amsterdam/ van Amsterdam naar SpanjeHet is in ieder geval gebaseerd op een veel ouder 4-regelig rijmpje "Sinter Klaas, o Heil'ge Man. Trek je beste Tabbaart an; En wilje me dan wat geven, Zo dien ik je al men leven." (1655) maar daar wordt Spanje nog niet in genoemd - Wikipedia
1811 Ontstaan kaartspelSchwarzer Peter, bedenker:Johan Peter Petri,
1828 Hierdoorweten we nu dat roomse milieus in Amsterdam al in 1828eenmoderne sinterklaasviering kenden.In dat jaar organiseerde een Italiaanse koopman, Domenico Arata,in zijn huisop de Herengracht een 'strooiavond' voor kinderen, onder wie de toekomstige schrijver Jozef Alberdingk Thijm, die bijna zestig jaar later zijn herinneringen eraan zou publiceren. Nadat de kinderen hadden gezongen kwam een 'kinderlievende bisschop' binnen, compleet met koorkap, witte baard en mijter. Terwijl de kinderen dansten wierp de Sint uit een zak ulevellen, chocolaadjes, suikererwten, kapittelstokjes en amandelen (nog geen pepernoten!) in de kring en vervolgens overhandigde hij, na 'eenige kwalijk geformuleerde zedelessen', ieder kind een geschenk uit een korf, die werd gedragen door...Pieter me knecht, een 'kroesharigeneger'.
We zien hier dus zowel Sint en Pietoptreden.
1831 beschrijft W.A. van Hengel hoe zo'n Klaas er uitzag: 'een gemeenen kluchtspeler', in beestenhuiden gehuld en met 'oogen van Vuur'.
1843het liedZie de maan schijnt door de bomenvan Jan Pieter Heije ('Vol verwachting klopt ons hart, wie de roe krijgt wie de gard').
1849 Ook inSint-Nicolaasavondvan De Genestet uit 1849 heeft Sinterklaas nog een weinig mondain voorkomen. Hij draagt zijn kleren binnenstebuiten, en:'Al grommlend in den baard, die afstroomt van zijn kin, Een masker voor 't gelaat - afschuwelijk van kleuren'. Een dergelijke Sintwilde de nette burgerij niet over de vloer hebben.
1850 De Amsterdamse (protestantse!) onderwijzer Jan Schenkman lanceerde in 1850 het verrassend moderneZie ginds komt de stoomboot uit Spanje weer aan. Niet alleen de stoomboot, die toen net nieuw was, is hierbij opmerkelijk, ook 'Spanje' dat als thuisland van de sint wordt genoemd.Eveneens hetgeïllustreerde boekje "Sint Nicolaas en zijn knecht".Schenkmanszwarte knecht blijftintussen de eerste die ooit is afgebeeld.
Volgens de kunsthistorica Eugenie de Boer was hij getekend naar het model van luxe Moorse pages, die al in de zestiende eeuw op statieportretten van regenten figureerden. Dit wekt de suggestie dat hij ook een Moor was, dusoorspronkelijk afkomstig uit Noord-Afrika en mogelijk lichtgekleurd.De tekening geeft daarentegenduidelijk eennegerte zien.En dat klopt ookmet de heersende gewoonte binnen de adel van diezelfde tijd.Het werdin die kringennog alleszins passabel geacht een negerjongen als speelkameraadje voor de kinderen in huis te halen. Koning Christiaan VII van Denemarken had zo'n speelkameraadje, maar nota bene ook prins Bernhard, de latere man van koningin Juliana, zoals in een recente biografie wordt onthuld.Het is daarom geen wonder dat Schenkmans knechtjenog nauwelijks angstaanjagend oogde, hij was een kindmet wie andere kinderen zich konden identificeren.
Hoewel 'Pieter-me-knecht' al wel bekend was, droeg het knechtje van Schenkmangeen naam.
1 juli 1863 Afschaffing slavernij de deur open en de kinderlievende Bisschop, in eigen persoon kwam, met een choorkap [koorkap] om, met een langen witten baard en een mijter, de kamer binnen. "Pieter me knecht" was in zijn gevolg, een kroesharige neger, die, bij de familie Arata, geen "gard" onder den arm droeg, maar, in tegendeel, een ruimen korf, waar allerlei elegante prezentjens [...] gestapeld waren. Terwijl wij dansten, wierp Sint Niklaas van tijd tot tijd ulevellen, chokolaadjens met pistachen, kapittelstokjens, suikererwten, amandelen, rose, wit, licht geel, enz. in den kindercirkel, uit een grooten zijden zak, die hem voor het lijf gebonden was. Hij gaf ons [...] eenige kwalijk geformuleerde zedelessen ten beste, en daarna begiftigde hij ieder onzer met een artikeltjen uit den korf van "Pieter me knecht". Als we Thijm mogen geloven, speelde al in 1828 iemand voor de zwarte knecht van Sinterklaas. Dat kan een man zijn geweest die zich met ‘kroeshaar’ zo uitdoste, net zoals een Sinterklaas dat doet met een lange witte baard. Of het was een echte zwarte. Thijm suggereert ook dat deze "Pieter me knecht" niet uitsluitend bij de Arata’s op bezoek kwam.
1855 Nederlandse versie van kaartenspelSchwarzer Peter.
1859Amsterdamse katholieke dagbladDe Tijd:met de mededeling dat 'hier en daar', dus allicht ook onder zijn lezers,de gewoonte bestaat dat een goedhartige peetoom of een oude huisknecht zich tijdens sinterklaas met een mijter en staf tooit, vergezeld door 'een personnaadje, een Neger, die onder den naamPieter, mijn knechtniet minder populair is dan de HeiligeBisschop-zelf'.
1868De naam 'Zwarte Piet' is volgens de neerlandicus Frits Booyin verband met Sinterklaas voor het eerst gemeld ineen prentenboek uit 1868 maar werd pas populair in de twintigste eeuw. In de zuidelijke provincies zijn tot na de Tweede Wereldoorlog andere aanduidingengangbaar gebleven, zoals Assipan, Sabbas, Sjaksoer, Trappadoelie enKasavubu.
Jef de Jager De benaming Zwarte Pietligt mijns inziensvoor de hand. Er bestond immers al eenkaartspeldat zo heette:Zwartepieten,eenvertalingvanSchwarzer Peter. Het spel telde doorgaans 31 kaarten en de verliezer diende zijn gezicht met houtskool zwart te maken - de uitdrukking 'iemand de zwartepiet toespelen' komt hier vandaan.Het spel schijnt rond 1811 bedacht te zijn door Johan Peter Petri, een beruchte rover uit Rheinland-Pflaz wiensbijnaamovereenkomstig luidde. De vroegste Nederlandse vermeldingervan dateert van 5 november 1855, toendeRotterdamsche Couranteen genoeglijk avondje aan het hof van Napoleon III beschreef met een spel dat 'in Duitschland en Holland onder den naam Zwarte Piet bekend is'.Wat was er logischer dan de Piet van Sinterklaas, die tevens met houtskool zwart werd gemaakt, hiernaarte vernoemen?
1870De eerste meldingen van een bisschop te paard boven de grote rivieren dateren echter pas uit de jaren zeventig van de negentiende eeuw.Het ging daarbij omgelegenheidsoptochten, niet omeen heuse intocht.
1871 Vanaf 1871 werden in het Amsterdamse Paleis voor Volksvlijt leerlingen van armenscholen namens de Vereniging tot Veredeling van het Volksvermaak vergast op chocolademelk en krentenbollen en wat kleren en speelgoed. In andere steden bloeiden soortgelijke initiatieven.
1884, dus op 64-jarige leeftijd, door Alberdingk Thijm geschreven artikel in het dagbladDe Amsterdammer. Daarin beschrijft hij een Sinterklaasfeest, een ‘Strooiavond’, in 1828, waarop hij als kind was uitgenodigd met nog zo’n veertig, vijftig andere jongens en meisjes. Het werd gegeven op de Herengracht in het huis van een welgestelde koopman, de Italiaan Dominico Arata, die met een nicht van Thijms moeder was getrouwd. Van Arata werd gezegd dat hij ‘hoewel van geboorte een vreemdeling, in gewoonten en manieren een Nederlander geworden’ was. Terwijl de kinderen dansten en Sinterklaasliedjes zongen, ging plotseling
Bovenstaande vanhttp://www.meertens.knaw.nl/cms/en/109-nieuwsbrief/uitgelicht/143677-de-oudst-bekende-naam-van-zwarte-piet-pieter-me-knecht-1850
1930 Ontstaan vanhet Meertens Instituut,eenonderzoeksinstituut die met name bestudeerde wat Duitstalige auteurs over hun eigensinterklaasvieringen hadden gemeld.
1931 "Nikolauskult und Nikolausbrauch im Abendlande" door dekatholieke Duitse volkskundige Karl Meisen.De heiligeNicolaas is in werkelijkheid de vereenzelviging van twee personen: een bisschop van Myra uit de vierde eeuw na Christus, over wie nauwelijks iets bekend is, en een naamgenoot en collega uit het nabijgelegen Pinara, die in 564 overleed.
- Nicolaas van Myra wordt ten onrechte vereenzelvigd metNicolaas van Pinara(waarschijnlijk gestorven op 10 december 564 n. Chr.), een abt van Sion (Pharroa) en later bisschop vanPinara(Lycië).[9]Het is door gebrek aan bronnen onduidelijk aan welke van de twee mannen de verschillende overleveringen moeten worden toegeschreven. - Wikipedia
1946 Witte Bedjesactie van
1934 Officiële ontvangst Sint Nicolaas vanaf 1934 in Amsterdam. Hij kwam met een echte stoomboot aan en ook anderszins leek hij rechtstreeks uit het boekje van Schenkman te zijn gestapt.Naar analogie van Amsterdamorganiseerde vrijwel iedere gemeente een feestelijke intocht.
Vanaf 1946 Na Tweede Wereldoorlog kwam welvaart "Omdat de cadeautjes steeds duurder en groter werden en ook een feestverpakking kregen, verhuisden ze van de schoenen bij de schoorsteen naar de eettafel, waar de kinderen ze 's ochtends in alle vroegte uitgestald aantroffen. Het was voor de ouders natuurlijk veel leuker om bij dat momentaanwezig te zijn; vandaar dat het uitpakkennaar de avond ervoor werd verschoven, naar watPakjesavondging heten.Een haastige Piet zette daartoe de cadeautjes in een mand of zak bij de voordeur, met driftig geklop erbij ter attendering."Maar nu de ouders meededen dienden zij tevenseen cadeautje te krijgen, evenals de oudere kinderen die niet langer in de goedheiligman geloofden.Als om de status van ongelovigen te onderstrepen kwam depersoonlijke surprise in zwang,die niet door de sint wordt verzorgd maar door een anonymus uit het gezin, aangewezen middelslootjes.Die anonimiteit maakte het weer mogelijk dat in de begeleidende gedichten plaagstootjes worden uitgedeeld.
Waar de meeste volksfeesten geleidelijk afzakten tot een aangelegenheid voor de allerkleinsten, steeg sinterklaasjuistnaar volwassenen op.
1951VaraSpeelgoedactie
1952 Landelijk onthaal op TV Sint en PietEn in hun manier van doen volgden zij de pedagogische inzichten op de voet. Met name Zwarte Piet moest zich nog minder fanatiek gaan gedragen. Bij de eerste naoorlogse intochten stormde hijlangs de rijen, schudde met zijn roe, rinkelde met zijn kettingen en gooide keihard pepernoten naar de kinderen, die daar slechts aarzelend de tanden inzetten omdat hetvermalen leeftijdgenootjes betrof. Een informant wist te vertellen dat in het Friese Staverentot 1953 kinderen door Zwarte Piet in de zak werden gestopt en enkele straten verder volkomen verdoofd werden losgelaten.
Omstreeks 1960, de Kerk zou de verering van alle heiligen als niet wezenlijk voor de godsdienst beoordelen.
1964"/1965/1966? In 1965 maakte de nationale Sinterklaas, die van de televisie, aan deze praktijken een einde door demonstratief zijn zak in het water te gooien. In 1964 gooide tv-Sinterklaas Adri van Oirschot de zak voor de stoute kinderen ostentatief in zee, schafte de roe af en verbood zijn Pieten krom te praten (Trouw, 22 november 1986).
Wanneer de Goedheiligman aanmeert in Vlissingen spreekt hij de toegestroomde kinderen toe. Hij wil absoluut niet dat kinderen bang zijn of worden gemaakt voor Sinterklaas of voor zijn Pieten. Hij symboliseert dit door de zak overboord te gooien en daarmee het verhaal van "in de zak mee naar Spanje" af te schaffen. (Adrie van Oorschot had het initiatief van "de zak" zelf genomen)
*Sinterklaas: Adrie van Oorschot
*Presentatie: Ageeth Scherphuis
http://sinterklaasmijnhobby.jouwweb.nl/sinterklaas-televisie/1962-t-m-1971
Zwarte Piet op zijn beurt liet zijn roe en kettingen voortaan achterwege en trachttemetroodgestifte lippen en ondeugende buitelingen bij de kinderen sympathie te wekken. Hij gingookpraten, maar werd dan wel altijd als oliedom gepresenteerd.In schoolklassen beantwoordde hij de vraag van Sinterklaashoeveel 1 + 1 is steevast met 3, waarna de leerlingen hem gezamenlijkuitjoelden. Zijn onschuld werd nog versterkt doordat in toenemende mate ook meisjes zijn rol gingen vervullen, eentour de forcewaaruit blijkt dat hijinmiddelstot een fantasiefiguur was uitgegroeid.Sint en Piet waren eindelijk de kindervriendengeworden waarvoor zij al eeuwendoorgingen. Zelfs orthodox-gereformeerden slikten hun bezwaren in, al zouden zij hun eigen sinten nooit met een kruis op de mijter voorzien.
Verzet tegen Zwarte Piet in de jaren 1960 en 1970
De beweging werd geïnitieerd door witte mensen. Verwonderlijk is dat niet. Er waren wel Surinamers en Antillianen in Nederland, maar hun aantal was tot de jaren 1980 nog betrekkelijk gering. Met de figuur van Zwarte Piet kwamen zij evenwel al vroeg in aanraking.
http://www.dbnl.org/tekst/hovi002cult01_01/hovi002cult01_01_0011.php
Hoewel Piet met zijn kroeshaar en dikke lippen voor iedereen die niet stekeblind wasonmiskenbaar op eenneger leek, brachten bepaalde deskundigen hiertegen indathijeen geketende, zwartgeblakerde duivel moest voorstellen; de visie van Meisen. Andere deskundigen wezen erop dat Zwarte Piet juist een Moor, een Spanjaard is, die zijn kleur had opgedaan tijdens zijn gang door de schoorstenen. Vooral deze laatste visie sloeg aan. Generaties neerlandici hebben haar voor zoete koek geslikt en in scholen uitgedragen, waardoorzij tegenwoordig op tientallen websites als de definitieve waarheid te boek staat.
1968Een vroeg voorbeeld van het besef dat in de figuur van Zwarte Piet racistische denkbeelden doorgegeven worden is een interview met M.C. Grünbauer over haar, duidelijk op het ‘witte fietsenplan’ van Provo geïnspireerde ‘Witte Pietenplan’ inPanoramain 1968 (De Vries 1966, 26-28). Het was volgens haar ‘niet langer verantwoord ons aloude Sint-Nicolaasfeest in de huidige vorm te blijven vieren. Graag zou ik de Zwarte Pieten veranderd zien in Witte Pieten.’ Terwijl de slavernij al meer dan een eeuw is afgeschaft
blijven wij maar doorsukkelen met de oude traditie de neger als slaaf voor te stellen. (...) De machtige Blanke Meester zit op zijn schimmel of op zijn troon. Piet moet lopen of zware zakken sjouwen en hij mag naast de troon op een krukje zitten aan de voeten van zijn baas.
Sinterklaas komt uit Spanje, toch spreekt hij vloeiend Nederlands. ‘Maar hij wordt vergezeld door Pieten die hier ook al eeuwen komen en nog nooit behoorlijk Nederlands hebben leren spreken. Dus moeten ze wel heel dom zijn!’ Uit een sinterklaasboekje lichtte zij de zin: ‘“Die [Pieten] hadden wel griezelige zwarte gezichten, maar ze lachten toch vriendelijk.” Hieruit volgt dat iedere neger een griezelig zwart gezicht heeft.’ Met Witte Pieten
benadelen we niemand. Wel doen we heel velen er een enorm plezier mee, want in wezen stellen wij met Zwarte Piet een neger voor aan onze kinderen en wel op een manier, die hun hun hele leven bijblijft. Wij laten hen pret beleven ten koste van een ander ras.
Zij noemde dit een ‘onrecht’ (Panorama, 7 december 1968).
1970 Paus Johannes Paulus liet zelfs expliciet weten datdenaamdag vanNicolaas van Myra op 6 decembervan de liturgische kalender was afgevoerd, al staat hij nog steeds als heilige in de boeken.
In katholieke landen heeft deze devaluatiereeds vroegconsequenties gehad voor de heilige: zijn verering werd een plaatselijke aangelegenheid en versnipperde. Het protestantse Nederland bleef uiteraard ongevoelig voor deze ontwikkeling. En zo kon Nederland het enige land worden met een echte nationale Sinterklaas.
1971Tegelijkertijd steeg de gevoeligheid rond die zwarte of donkere huiskleur wel en raakte die voorzichtig gepolitiseerd. Tijdens een politiek café in Leeuwarden trad in 1971 een ‘Swartclaes’ op vergezeld van een wit geschminkte Surinamer als knecht.
In die Sinterklaas en Zwarte Piet ziet die maatschappij van jullie een geheiligde bevestiging en rechtvaardiging van de exploitatie van de gekleurde mensen, de arme zuiderlingen, door de witten, de rijke noorderlingen
stelde Swartclaes, met als implicatie dat dat rolpatroon omgedraaid diende te worden (Leeuwarder Courant, 8 december 1971).
1980 Het was al opgemerkt dat de generatie van tweeverdieners geen zin meer had in bewerkelijke sinterklaassurprises en elkaar liever designspulletjes gaf met Kerstmis, dat in Nederland toch al een 'geeffeest' was geworden sinds werkgevers na de oorlog met kerstgratificaties en kerstpakkettenbegonnen. De media speelden hierop in door steeds intensiever met Santa Claus op de proppen te komen, die ook een gewenste internationale uitstraling bezat. Naar aanleiding van deze ontwikkelingen schreefNRC-Handelsbladop Sinterklaasavond 1980: 'Het hoge woord moet er maar eens uit: Sinterklaas loopt op zijn laatste benen'. De krant gaf hem nog een jaar of drie, vier. De tekenen wezen inderdaad in die richting. Grootwinkelbedrijven begonnen al met kerstversieringen terwijl Sinterklaas nog in het land was en restaurants en tuincentra sloegen zijn feest zelfs helemaal over.
1980Aan de herinterpretatie van Zwarte Piet door Surinamers in Nederland droeg ongetwijfeld ook bij dat het sinterklaasfeest na de staatsgreep van Bouterse in 1980 was verboden als ongewenst symbool van het kolonialisme. Daarvoor in de plaats werd, nog wel op 5 december, de viering van de zogenaamde ‘Kinderdag’ ingevoerd, overigens met weinig succes (De Bas 1993, 37-38;Trouw, 5 december 1991).
1981 Een vroeg, zo niet het eerste teken van protest tegen Zwarte Piet in Nederland van Surinaamse kant zelf was in 1981 de actie ‘Sinterklaas vieren zonder Zwarte Piet’ van de Solidariteits Beweging Suriname in Utrecht. Deze riep organisatoren van een sinterklaasfeest op om Piet uit het scenario weg te laten en het zo ‘te bevrijden van discriminerende elementen!’ 1985 1993 Tijdens de 1995 het 2001 Vier jaar later begon de publieke omroep met het populaire
1988 In1988 probeerde het Haags Anti Racisme en Discriminatie Team een antidiscriminatiecode in te voeren op openbare scholen, waarin op het sinterklaasfeest voor Zwarte Piet geen plaats meer zou zijn. Zonder dat daaraan ruchtbaarheid werd gegeven was dat in het buurthuis Delftselaan in de Schilderswijk al jarenlange praktijk (NRC Handelsblad, 5 december 1988).
1989 Oprichting 'Sint Nicolaas Genootschap', als eerste in een reeks vansoortgelijke organisaties die zich vooral keerden tegen winkelbedrijven diealleen Kerstmis propageerden.
1990In de jaren 1990 was Sinterklaas weer terug in Suriname.
1996Oprichting Actiecomité Zwarte Piet = Zwart Verdrietin Amsterdam.Anno 1996 praat Piet nog steeds gebroken, dom Nederlands, vaak met een Surinaams accent terwijl Sint zeer deftig spreekt. Hij heeft alle duidelijke karakteristieken van een Zwarte man en vrouw en is een karikatuur daarvan; de ‘neger’ met de grote oorbellen, ‘dikke’ lippen en kroeshaar; een domme onderdanige clown, die allerlei fratsen uithaalt en de intelligente witte man bedient. De slaaf van de witte Sint die verheven is boven zijn knecht. Deze beelden zijn niet typisch voor het Sinterklaasfeest, deze stereotypen en vooroordelen bestaan. Racisme als systeem van betekenissen en macht brengt het lichaam van de ander vaak naar voren als object van belachelijkheid. (...) De meerderheid van de Nederlandse samenleving denkt nog steeds dat zij geen plezier kan maken en hebben met Sinterklaas zonder dat er een racistische karikatuur van de zwarte man en vrouw in de buurt rondhuppelt. Het zou geenechteSinterklaas zijn, zoals de meester zonder slaaf geen echte meester is. De Blanke/Zwarte verhouding wordt op een vanzelfsprekende wijze gepresenteerd als een meester/knecht verhouding. Dit wordt niet als racistisch onderkend. (...) Wij streven ernaar dat het fenomeen Zwarte Piet binnen het Sinterklaasfeest wordt geschrapt.
1997 Vanaf 1997 stortte de commerciële televisie zich op de goedheiligman,uitmondend in de serieDe Club van Sinterklaas.
Deze programma's zouden de sinterklaasviering een enorme impuls geven en ook veranderen.Ongetwijfeld uit ongemakkelijkheid over zijn personage pakten zijmet name Zwarte Pietaan. De brabbelende dommerik met grote oorbellen en immens roodgestifte lippen was bij hen van meet af aan uit de gratie. Anderzijds kreeg hij omwille van de zichtbaarheidop televisie een lichtere teint; hij is nu bruin in plaats van zwart, wat hemoverigens onbedoeld nog sterker op de gemiddelde Afro-Nederlander doet lijken. Om in een klap vande discussie over discriminatie af te zijn presenteerde in 2006 hetSinterklaasjournaalPieten in alle kleuren van de regenboog, maar dat werd door de kijkertjes als gekunsteld ervaren. Een beter alternatief leekhem een veelvoud aan karakters te geven, vanCoole PiettotHoge Hoogste Piet, van wie sommigen zelfs slimmer zijn dan hun baas. Het resultaat van deze inspanning isdat bij kinderen de laatste vrees voor Sint en Piet is weggenomen, zoals blijktuit het opmerkelijkefeit dat tegenwoordig veel kinderenbijintochtenzelf als Sint en Piet verkleed zijn: kennelijkkunnen zij zich met beiden identificeren.Meertensinstituut. Dankzij dat instituut weten we bijna tot op het uurwanneeren waar de eerste Duitse kerstboomin Nederland verscheen, maaronzeoriginele Zwarte Piet achttehet tot voor kort tijd geen studie waard. De neerlandici die er de dienst uitmaakten kwamen zelfs niet verder dan het lezen van Duitse boeken over Sinterklaas, zodat Zwarte Piet een zelfdeuitleg kreeg alsKnecht Ruprecht: hij was slechts beroet. Tot op vandaag doet deze uitleg de ronde, al kaniedereen dieuit zijn doppen kijktvaststellen datPiet een karikaturale neger verbeeldt. Later hebben medewerkers van datinstituutnog gepoogd het fabeltje van de getinte Moorse pageingang telaten vinden,alsof zijaan cognitieve dissonantie leden in plaats van afasie. Inmiddels heeftJohn Helslootnamens hen die fouten afdoendehersteld, maar als we in de kritische jaren zestig en zeventig de ware aard van Zwarte Piet hadden geweten, dan was hij reeds lang uit het beeld verdwenen, of dusdanig getransformeerd dat niemand meer aanstoot aan hem kon nemen.
* 31 augustus2014. Eensinterklaassurprise hartje zomer!Frits Booy van het Nationaal Sint Nicolaas Comité, in de jaren tachtig opgericht als hoeder van een toen kwijnend feest en dus wezenlijk conservatief, is om: hij schaart zich achter de Piet met roetvegen. Ik stel vast dat het intellectuele debat- ja, mensen, dat heeftook plaatsgevonden -hiermee is voltooid. Een jaar of tiengeleden wasde aanzwengelaar ervan John Helsloot, die nu een fraaie overwinning boekt.
